Napisano
19.11.2008 - 13:37
Na starożytnym Marsie istniały oceany - wskazują badania w promieniowaniu gamma
Wyniki badań naukowców z Uniwerstytu Arizony wskazują na możliwość, że być może nawet jedna trzecia powierzchni czerwonej planety znajdowała się pod powierzchnią oceanów. Międzynarodowy zespół analizujący dane dostarczone przez spektrometr GRS (Gamma Ray Spectrometer) znajdujący się na pokładzie orbitera NASA Mars Odyssey dostarczył nowych dowodów wspierających kontrowersyjną tezę, że oceany pokrywały znaczną część powierzchni starożytnego Marsa
"Porównaliśmy dane GRS dla potasu, toru i żelaza powyżej i poniżej granicy, którą podejrzewa się o to, że wyznaczyły ją brzegi dawnych oceanów, oraz wewnętrzną, młodszą linię brzegową, która być może wyznaczała brzegi młodszego i mniejszego oceanu "- mówi geolog planetarny Uniwersytetu Arizona (UA) James M. Dohm, kierujący badaniami. -" W naszych badaniach zadaliśmy sobie pytanie, czy dostrzeżemy większe nagromadzenie tych pierwiastków wewnątrz starożytnych linii brzegowych, spowodowane przemieszczaniem się wody i skał zawierających te elementy z wyżyn na niziny, gdzie ostatecznie nagromadziły się w dużych zbiornikach wody?"
Spektrometr GRS sterowany przez Williama Bountona z Laboratorium Księżycowego i Planetarnego UA posiada unikalną zdolność wykrywania pierwiastków zakopanych na głębokościach do 1/3 metra pod powierzchnią planety dzięki wykrywaniu promieniowania gamma, które emitują. To właśnie ta umiejętność umożliwiła sondzie Mars Odyssey odkrycie w 2002 roku lodu wodnego płytko pod powierzchnią obszarów arktycznych Marsa. Nowe wyniki z sondy Mars Odyssey i innych próbników sugerują, że przeszłe, wodne środowisko wypłukiwało, przenosiło i koncentrowało takie pierwiastki jak potas, tor i żelazo. Dohm wyjaśnia: -" rejony poniżej i powyżej tych dwóch linii brzegowych pozwalają na dokonanie porównań z obszarem powyżej linii granicznych oraz z całym obszarem planety."
Młodsza, wewnętrzna linia brzegowa jest pozostałością oceanu około 10 razy większego od Morza Śródziemnego (czyli o powierzchni zbliżonej do powierzchni Ameryki Północnej), który istniał na północnych równinach Marsa kilka miliardów lat temu. Większa, starsza linia brzegowa wyznacza granice oceanu o powierzchni około 20-krotnie większej niż Morze Śródziemne - oceanu, który pokrywał trzecią część czerwonej planety.
Obszary wzbogacone w potas, tor i żelazo występują poniżej obu granic, młodszej i starszej. Naukowcy wykorzystali dane topograficzne zebrane przez laserowy wysokościomierz na pokładzie orbitera Mars Global Surveyor aby wyznaczyć topografię badanych rejonów. Wyniki badań zostaną opublikowane w specjalnym wydaniu Planetary and Space Science, prezentującym warsztaty dotycząc analogi na Marsie i Ziemi, która odbyła wię w czerwcu 2007 roku w Trento we Włoszech.
Naukowa debata czy na Marsie mogły istnieć starożytne oceany z zaznaczonymi liniami brzegowymi rozpoczęła się w efekcie kilku projektów wykonanych 20 lat temu. Jednym z tych projektów było studium wykonane przez prof. Victora Bakera z UA i jego kolegów z Laboratorium Księżycowego i Planetarnego UA, w którym sugerowali oni, że kilka miliardów lat temu wypływy magmy uwolniły powodzie wielkością znacznie przekraczające brazylijską Amazonkę. Powodzie te zebrały się na północnych równinach Marsa tworząc morza i jeziora, które dały początek okresowi cieplejszego i wilgotniejszego klimatu trwającego dziesiątki tysięcy lat.
Naukowcy chcą wyjaśnić to czy i kiedy woda występowała na Marsie ponieważ jest ona kluczowym składnikiem środowiska, w którym może pojawić się życie. Obrazy z sond Mariner z początku lat 70. i późniejsze, z końca lat 70. dostarczone przez lądowniki Viking ukazywały powszechność zjawisk wskazujących na wodną przeszłość Marsa. Flotylla nowych sond w ostatnich latach dostarczyła bardziej szczegółowych danych a wyniki dostarczone przez Mars Global Surveyor, Mars Odyssey, Mars Express i Mars Reconnaissance Orbiter dostarczyły kolejnych dowodów że woda i lód wyrzeźbiły krajobraz Marsa.
Naukowcy badający zdjęcia dostarczone przez sondy nie mają łatwego zadania poszukując form krajobrazu odpowiadających liniom brzegowym, ponieważ te na Marsie różnią się od ziemskich odpowiedników. Na Ziemi brzegi oceanów zą w znacznym stopniu rzeźbione przez pływy będące wynikiem silnego oddziaływania Księżyca. Marsowi brakuje dużego satelity, który mógłby odegrać podobną rolę. Ponadto jeziora i morza na Marsie mogły powstać w wyniku dużych przepływów materiału skalnego i upłynnionych osadów. Dodatkowo - morza marsjańskie mogły być pokryte lodem, co z kolei hamowało falowanie powierzchni.
Jednak "dane GRS dostarczają kluczowych informacji w od dawna trwajacej debacie na temat marsjańskich oceanów "- mówi Dohm. -" Jednak debata ta będzie się jeszcze długo toczyła, być może do czasu, kiedy naukowcy w końcu dotrą na powierzchnię Marsa z niezbędnymi instrumentami w dłoniach oraz flotyllą inteligentniejszych sond na orbicie w powietrzu i na marsjańskiej powierzchni."
Teleskopy.net