... czyli jak zwykłe zjawisko stało się teorią spiskową
Na przełomie grudnia 2024 i stycznia 2025 roku w mediach społecznościowych rozgorzała panika wokół zjawiska określanego jako Fogvid‑24 — zbiór relacji sugerujących, że gęsta zimowa mgła nie jest naturalna, lecz zawiera „toksyczne” cząstki, nanourządzenia („smart dust”) albo jest rezultatem tajnych testów rządowych, i że powoduje u ludzi nagłe objawy grypopodobne. Narracja zdobyła zasięgi w USA, Wielkiej Brytanii i Kanadzie, a następnie — za sprawą udostępnień — trafiła także do Polski. W niniejszym tekście analizuję twierdzenia zwolenników teorii, dostępne dowody i ich braki, ocenę ekspertów (w tym polskich), wiarygodność źródeł, analogie do innych teorii spiskowych oraz końcowe wnioski.
fot/google
Na końcu znajdziesz FAQ (najczęstsze pytania i odpowiedzi).
Czym jest Fogvid‑24 — zarys narracji
Zwolennicy Fogvid‑24 głoszą, że:
- Pewne mgły, które pojawiały się nagle, są nienaturalne — mają skład zawierający cząstki przypominające pył lub „smart dust”, często z zapachem chemicznym.
Kontakt z tymi mgłami powoduje u ludzi objawy: kaszel, ból gardła, zmęczenie, duszność itd. - Przyczyną miałyby być ukryte działania władz, testy biologiczne/chemiczne lub technologie nadzorujące (np. poprzez drony).
W mediach społecznościowych zaczęły krążyć filmiki, w których reflektor lub latarka uwidaczniają domniemane „cząstki” w zawiesinie mgły — co potęguje dramatyzm przekazu (Fogvid‑24, Smart Dust, or Simply Fog?). Narracja „Fogvid‑24” funkcjonuje dziś jako chwytliwa etykieta dla rozmaitych obserwacji mgły i przypisywanych jej efektów (Wikipedia: Fogvid‑24).
Co mówią eksperci i instytucje
Perspektywa meteorologiczna i zdrowotna
Eksperci zajmujący się pogodą i zdrowiem publicznym mają kilka istotnych uwag:
- Gęsta mgła w warunkach zimowych to zjawisko naturalne: gdy powietrze osiąga wysoki poziom wilgotności, temperatura zbliża się do punktu rosy, a wiatr jest słaby — powstaje mgła.
Światło przechodzące przez mgłę rozprasza się na kroplach wodnych — dlatego reflektor czy latarka uwidaczniają drobne cząstki, co łatwo błędnie zinterpretować jako „pył”.
Mgła może utrzymywać lub kondensować zanieczyszczenia powietrza (np. tlenki siarki, azotu), co może nadać zapach lub podrażniać drogi oddechowe — ale to różni się zasadniczo od tezy o celowym rozpyleniu toksyn.
Dotychczas nie znaleziono opublikowanych analiz laboratoryjnych, pochodzących z akredytowanych laboratoriów, które jednoznacznie potwierdzałyby, że mgła zawierała celowo dodane substancje toksyczne (AFP Fact Check).
W analizie fact‑checkingowej AFP stwierdzono: „Posts baselessly link influenza symptoms to ‘toxic’ fog” (AFP Fact Check). W amerykańskich źródłach, takich jak Forbes, zwraca się uwagę na to, że media społecznościowe rozdmuchują zjawisko mgły i łączą je z narracjami o testach rządowych (Forbes).
Polski kontekst — media i eksperci
W Polsce media informacyjne i portale weryfikujące fałszywe informacje opisały Fogvid‑24 jako teorię spiskową:
- Portal Konkret24 (TVN24) opublikował artykuł zatytułowany „Fogvid‑24, czyli ‘mgła śmierci’, która wywołuje objawy grypopodobne. Nowa teoria spiskowa”, klasyfikując tezę jako FAŁSZ. W materiale wskazano, że wiele wpisów w polskiej sieci pochodzi z zagranicznych źródeł dezinformacyjnych, takich jak profil TPV Sean / Sean Adl‑Tabatabai.
W tym samym materiale zacytowano prof. Bogdana Chojnickiego, klimatologa z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, który wskazał, że optyczne efekty światła i rozpraszanie są wystarczającym wyjaśnieniem, a teorie o „pyłach” nie mają uzasadnienia (Konkret24). - Inne polskie media relacjonują temat, powołując się na meteorologów, instytut IMGW i instytucje naukowe, wskazując brak dowodów na potwierdzenie twierdzeń Fogvid‑24.
fot/google
Analiza: argumenty „za” i „przeciw”
Co przyciąga ludzi do teorii
- Spójność relacji anegdotycznych – wiele osób opowiada podobne doświadczenia (zapachy, dolegliwości, „dziwna mgła”) — to zjawisko społecznego potwierdzenia.
Bodźce wizualne – dramatyczne nagrania, w których światło ujawnia drobne cząstki w zawiesinie, potęgują przekonanie, że coś jest nie tak. - Odwołania do historii – przykładami są eksperymenty wojskowe związane z aerozolami (np. Operation Sea‑Spray), które dają narracji pozór precedensu.
Luki w teorii
- Brak wiarygodnych, akredytowanych badań — większość relacji nie towarzyszy solidna metodologia, nie podaje się danych laboratoryjnych.
Proste wyjaśnienia meteorologiczne — wiele cech mgły można logicznie wytłumaczyć procesami atmosferycznymi i optyką.
Błąd korelacji → przyczynowość — skojarzenie objawów chorobowych z obecnością mgły nie oznacza automatycznie, że mgła je wywołała.
Mechanizmy viralowe i dezinformacyjne — grupa użytkowników promuje narrację Fogvid‑24, a każdy nowy przypadek mgły wzmacnia ją w tzw. „bańce potwierdzenia”.
Kognacja i analogie do innych teorii spiskowych
Fogvid‑24 wpisuje się w szerszy zbiór teorii spiskowych dotyczących pogody i kontroli środowiska:
- Teoria „chemtrails” — przekonanie, że smugi kondensacyjne samolotów to celowe opryski chemiczne. Schemat argumentacji: obserwacja optyczna → interpretacja jako celowe działanie → narracja spiskowa.
Odwołania do testów biologicznych w przeszłości — zwolennicy Fogvid‑24 często przywołują znane eksperymenty wojskowe jako argument, że takie działania są możliwe. - Mass psychogenic illness i panika społeczna — w okresach niepewności (np. po pandemii) rośnie podatność społeczna na interpretacje zagrożenia i psychosomatyczne objawy.
Ocena wiarygodności i końcowe wnioski
Fakty, które mają solidne podstawy
- W wielu miejscach świata zaobserwowano intensywne mgły zimowe — to naturalne zjawisko meteorologiczne (Wikipedia: Fogvid‑24).
Wyjaśnienia meteorologiczne i optyczne (rozpraszanie światła, kondensacja, pochłanianie zanieczyszczeń) dobrze tłumaczą większość obserwacji i relacji. - Brak opublikowanych badań laboratoryjnych, które jednoznacznie potwierdzałyby, że mgła zawierała celowo dodane substancje toksyczne.
Twierdzenia, które są obecnie spekulatywne
- Że mgła była celowo „sprawiona” przez któreś rządy lub organizacje.
Że każdy przypadek mgły i złego samopoczucia ma związek z Fogvid‑24 — wiele relacji to anegdota lub mają czynnik confounding (np. infekcje sezonowe).
FAQ — najczęstsze pytania i odpowiedzi
- P: Czy Fogvid‑24 to coś udokumentowanego naukowo?
O: Nie — termin funkcjonuje jako narracja w mediach społecznościowych; dotychczas nie opublikowano solidnych badań potwierdzających jego założenia. - P: Czy mgła może rzeczywiście powodować objawy?
O: W warunkach wysokiej wilgotności i w obecności zanieczyszczeń niektórzy ludzie (np. z wrażliwymi drogami oddechowymi) mogą odczuwać pogorszenie. To jednak różni się od tezy o celowym, toksycznym działaniu. - P: Dlaczego w filmikach “widoczne są cząstki” w mgły pod światło?
O: To efekt rozpraszania światła na kroplach mgły — światło lampy lub latarki „uwidacznia” drobinki w zawiesinie. - P: Co z zapachami, o których mówią niektórzy ludzie?
O: Mgła może kondensować cząsteczki zapachowe z powietrza (z zanieczyszczeniami). Zapach nie jest jednak dowodem na obecność nieznanych toksyn. - P: Czy są jakieś akredytowane testy powietrza pokazujące coś niepokojącego?
O: Dotąd nie natrafiłem na wiarygodne, publicznie dostępne analizy laboratoryjne z akredytowanych instytucji, które jednoznacznie potwierdzałyby twierdzenia Fogvid‑24. - P: Jak mogę zweryfikować, czy konkretna mgła była „normalna” czy „podejrzana”?
O: Zapytaj o szczegóły: kiedy i gdzie pobrano próbkę powietrza, jakie laboratorium ją badało, jaka była metoda analityczna i czy raport jest dostępny publicznie. Sprawdź też komunikaty instytucji meteorologicznych (IMGW, NOAA itp.) — często one wydają ostrzeżenia o mgłach. - P: Skąd się wzięła nazwa „Fogvid‑24”?
O: Nazwa łączy słowo fog (mgła) z sufiksem ‑vid (nawiązanie do COVID‑19), co nadało teorii prowokacyjny charakter i skojarzenia z pandemią.
Autor: Staniq
Przedruki i kopiowanie do innych serwisów
tylko za pozwoleniem.
