HISTORIA SAMOTNEGO MINARETU
Dżam jest jednym z ponad 60 minaretów datowanych na połowę XIII wieku, wciąż jeszcze stojących w Afganistanie, Iranie i krajach Centralnej Azji. Osobliwy pociąg do budowy minaretów w tamtym okresie tłumaczy się tym, że stanowiły one symbol potęgi islamu w regionie. Niektóre z nich były zbudowane przy meczetach, których nie oszczędził czas i zdobywcy. Inne wieże natomiast były pomyślane, jako samodzielne budowle, służące do orientacji dla przewodników karawan, albo do obrony w czasie wojny.Dżam jest drugą co wysokości wieżą zbudowaną z cegieł po minarecie Kutub Minar w Dehli. Liczy sobie 60,41 m wysokości i składa się z ośmiokątnego cokołu, na którym wznoszą się trzy stożki ścięte, rozdzielone balkonami i zwieńczone latarnią. Napis na minarecie Dżam zawiera liczbę roku, która może być odczytana jako 1193/4 albo, co jest bardzie prawdopodobne, jako 1174/5. Przyjmuje się, że minaret wzniesiono w miejscu dawnej stolicy dynastii Ghurydów, Firuzkuh. W ten sposób wieża mogła być zbudowana dla uczczenia zwycięstwa sułtana Muizz ad-Din w bitwie pod Delhi (1192), albo jego brata, sułtana Ghiyath ad-Din pod Ghazna (1173).
ODKRYCIE I RATUNEK
Trudno uwierzyć, ale po zburzeniu Firuzkuh o istnieniu tego wspaniałego minaretu cały zewnętrzny świat zapomniał aż na całych osiem stuleci. Dżam pozostał nieznany aż do jego „drugiego odkrycia” podczas prac rosyjsko-afgańskiej komisji granicznej w 1886 r. Jako że było to terytorium, które trafiło pod kontrolę rosyjskiego imperium, europejscy historycy dowiedzieli się o Dżamie dopiero po jego „trzecim odkryciu”. Pierwsza oficjalna informacja o istnieniu minaretu ukazała się w 1944 r., kiedy to przewodniczący afgańskiego towarzystwa historycznego opublikował artykuł w czasopiśmie „Anis”. Jako pierwszy odkrył go i sfotografował jeszcze w 1943 r.Po tym kolejnym „odkryciu” niezwykła budowla na nowo zniknęła z widoku. Przez kolejne lata niejedna ekspedycja próbowała odnaleźć minaret, ale nikomu ta sztuka się nie udała. Teren był ogromny i niedostępny. Dopiero w 1957 r. natrafił na niego francuski archeolog, a wstępne badanie budowli wraz z fotografowaniem ozdobnych paneli wykonano w 1960 r.
W 2002 roku minaret został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
TAJEMNICE HISTORII
Wewnątrz wieży Dżam znajdują się spiralne schody prowadzące na balkon pierwszego poziomu. Stąd przez wąskie okna odkrywa się niezwykły widok na doliny. Ale prawdziwą sensację wzbudziło odkrycie, że schodami można również zejść poniżej dzisiejszego poziomu gruntu. Pozostaje zagadką, jak w tym rejonie nawiedzanym przez trzęsienia ziemi i powodzie górskich rzek, wieży udało się dotrwać do naszych czasów. Według przekazów miejscowych mieszkańców, minaret Dżam łączył się kiedyś podziemnym tunelem z położonym po drugiej stronie rzeki meczetem i dziedzińcem.Niektórzy badacze sądzą, że minaret w ogóle nie był częścią meczetu, a jedynie wieżą wzniesioną na podobieństwo rzymskich łuków tryumfalnych i kolumn. Mógł uwieczniać wojenne zwycięstwo sułtana albo też zwycięstwo islamu w tym regionie. Potwierdza tę teorię znaczenie jednej z sur Koranu (sura Maryam), wykorzystanej w charakterze ornamentu. Zawiera ona groźby pod adresem niewiernych i obietnice rajskich ogrodów dla przyjmujących wiarę proroka Mahometa.
Wiadomo, że dolina rzeki Hari Rud, nad którą wznosi się minaret, była zamieszkana już w odległej starożytności, a mieszkańcy tych ziem nie od razu przyjęli islam. Miejsce, gdzie zbudowano Dżam, było najwidoczniej miejscem świętym, związanym z dawnymi kultami religijnymi, na co wskazują archeologiczne znaleziska.
I tak minaret Dżam stoi od wieków w dumnej samotności, chroniąc tajemnice dawnych władców Afganistanu. Każde nowe znalezisko stawia przed badaczami coraz to nowe zagadki. Być może kiedyś zostanie w pełni odkryty zamysł starożytnych budowniczych.
Źródło
