Wojciech Pastuszka
Odkryliśmy nieznany dotąd rodzaj pisma - twierdzą w najnowszym "Science" naukowcy, którzy badali tajemnicze znaki na znalezionym w Meksyku kamiennym bloku sprzed ok. 2,9 tys. lat
Odkrycie nowego rodzaju pisma to w archeologii zdarzenie niezwykle rzadkie. Dotąd poznaliśmy zaledwie setkę dawnych systemów pisma, z których najstarsze mają około 5 tys. lat. Wydawało się, że na nowe już raczej nie trafimy.
Blok z tajemniczymi znakami znaleźli robotnicy w żwirowni w Cascajal w stanie Veracruz. Meksykańscy badacze pierwszy raz zobaczyli go w 1999 r. Ich uwagę przykuły wyryte na nim 62 znaki. Lata badań i analiz nie pozostawiają zdaniem naukowców wątpliwości. Inskrypcja to przykład nieznanego dotąd, najstarszego pisma Ameryki. Twierdzi tak meksykańsko-amerykańska grupa uczonych pod wodzą Carmen Rodriguez Martinez z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii w Veracruz oraz Ponciana Ortiza Ceballosa z Uniwersytetu w Veracruz.
Początek pisma?
Nie ma też wątpliwości, że blok jest dziełem Olmeków. W XX w. naukowcy nazwali tak twórców pierwszej wysoko rozwiniętej kultury w Ameryce Środkowej. Kwitła ona od blisko XIII w. p.n.e. na niewielkim obszarze nad Zatoką Meksykańską.
Olmekowie byli dla Ameryki Środkowej tym, czym Sumerowie dla Mezopotamii. Stworzyli pierwsze ośrodki o charakterze miejskim, pierwsze jeszcze prymitywne piramidy i pierwsze wspaniałe rzeźby. Najbardziej znane z nich są gigantyczne kamienne głowy. Kultura olmecka stworzyła podwaliny, na których wyrosły cywilizacje Majów i Azteków, i dlatego często jest nazywana kulturą-matką.
Naukowcy od dawna podejrzewali, że Olmekowie dali też początek pismu i kalendarzowi. Podstawą do tych podejrzeń były znalezione na ich ziemiach stele (kamienne płyty) z hieroglificznymi znakami należącymi do nieodczytanego dotąd pisma epiolmeckiego i najstarszymi datami (36 i 32 rok p.n.e.) zapisanymi w tzw. długiej rachubie używanej później przez Majów. Jednak przypisywanie tych znalezisk Olmekom budziło wątpliwości niektórych naukowców uznających, że ich kultura wygasła ok. 400 roku p.n.e. wraz z upadkiem głównego ośrodka Olmeków La Venty. Z tego powodu znaleziska te określano mianem epiolmeckich, czyli stworzonych przez kontynuatorów kultury olmeckiej żyjących na tych samych ziemiach co Olmekowie.
Zaskoczeni naukowcy
Blok z Cascajal jest pierwszym niebudzącym wątpliwości dowodem na opanowanie przez Olmeków sztuki pisania. Największą niespodzianką jest niewątpliwie jego wiek. Nikt nie spodziewał się, że pismo mogło powstać w Ameryce Środkowej około 900 r. p.n.e. Jako początek najstarszego znanego dotąd pisma epiolmeckiego wskazywano najwyżej rok 500 p.n.e., choć bez mocnych dowodów. Co prawda pod koniec 2002 r. sensację wywołał malutki cylinder datowany na mniej więcej 650 r. p.n.e., ale były na nim zaledwie dwa znaki podobne do epiolmeckich, więc trudno było w tym wypadku mówić o piśmie.
Datę powstania napisu na bloku z Cascajal naukowcy ustalili na podstawie znalezionej razem z nim ceramiki, której znakomita większość pochodzi z najwcześniejszego okresu kultury Olmeków, czyli z lat 1200-900 p.n.e. Głównym ich ośrodkiem było wtedy leżące niedaleko Cascajal San Lorenzo. Znaki na bloku są też podobne do motywów na olmeckich zabytkach z tego okresu.
O czym pisali Olmekowie?
Znaki na bloku z Cascajal zostały zapisane za pomocą 28 "liter". Choć ich liczba mogłaby sugerować, że mamy do czynienia z pierwszym w Ameryce alfabetem, to jednak naukowcy nie wysuwają tak daleko idących wniosków. Podkreślają, że krótka inskrypcja może zawierać tylko część znaków tworzących tajemnicze pismo, a same znaki mają wyraźnie charakter ideogramów. Naukowcy wyróżnili wśród nich m.in. rysunki owada, kolby kukurydzy czy tronu. Podejrzewają, że Olmekowie napisali tekst z lewa do prawa, czyli tak, jak my to robimy.
Na razie nie wiadomo, czy odkryte pismo było wzorem dla innych środkowoamerykańskich pism. Uczeni nie znaleźli żadnych podobieństw między znakami z Cascajal a późniejszymi systemami. - Może to oznaczać, że pismo to było lokalnym wynalazkiem i stosowała go niewielka grupa ludzi bądź było używane powszechnie, ale znikło, zanim pojawiły się inne systemy - spekulują uczeni.
Wielką zagadką pozostanie też na długo, jeśli nie na zawsze, treść napisu. Zaledwie 62 znaki w nieznanym języku pozbawione sugerujących kontekst rysunków to zdecydowanie za mało, by dało się odczytać pismo. - Musimy czekać na znalezienie kolejnych inskrypcji - mówią naukowcy.
Fot. SCIENCE
62 znaki napisane 2,9 tys. lat temu przez Olmeków. Nie wiemy, czego dotyczy ten napis
http://serwisy.gazet...48,3618848.html
