Ostatnie tygodnie przyniosły prawdziwy wysyp wspaniałych odkryć dokonywanych w bursztynach. Uczeni znajdują w nich owady, rośliny, a nawet gady sprzed dziesiątków milionów lat.
Bursztyn od dawna jest największym skarbem badaczy dawnych owadów i pajęczaków. Wiele tych małych stworzeń ugrzęzło bowiem w żywicy drzew, która następnie skamieniała i stała się bursztynem wraz z uwięzionym w niej żyjątkiem. Dzięki takim inkluzjom uczeni nie tylko mogą zobaczyć, jak te malutkie zwierzęta wyglądały, ale w ogóle dowiedzieć się o ich istnieniu. Bez bursztynu nasza wiedza o pradawnym świecie najmniejszych stworzeń byłaby dużo mniejsza, ponieważ szanse na fosylizację owada w innym środowisku są dużo mniejsze niż w przypadku kości dużego kręgowca.
Kwiat z Dominikany. Fot. George Poinar, Jr., courtesy of Oregon State University
Początek tego roku okazał się wyjątkowo bogaty w naukowe publikacje o nowych, ciekawych odkryciach dokonanych w jantarze. Za najbardziej zaskakującą można chyba uznać tę sprzed dwóch dni. Na łamach magazynu „Science Advances” grupa badaczy z USA i Niemiec zaprezentowała kolekcję birmańskich bursztynów z uwięzionymi w nich szczątkami jaszczurek sprzed blisko 100 mln lat.
Choć była to epoka gadów i całkiem sporo wiemy o dużych przedstawicielach tych zwierząt, to najmniejsi członkowie gadziego rodu są słabo znani. Ich drobne szkielety ulegają bowiem fosylizacji dużo rzadziej niż masywne kości wielkich dinozaurów. Jeszcze trudniej o szczątki jaszczurek z tropików, bo gorący, wilgotny klimat dodatkowo zmniejsza szanse przetrwania szkieletu.
Bursztyny te znaleziono już dziesiątki lat temu w birmańskich kopalniach, ale znajdowały się dotąd w prywatnej kolekcji. Uczeni zyskali do niech dostęp dopiero niedawno, gdy zbiór przekazano w darowiźnie American Museum of Natural History.
http://player.ooyala...ie-subskrypcja/
Aby dokładniej poznać zakonserwowane w żywicy jaszczurki, uczeni użyli tomografu komputerowego, dzięki czemu mogli obejrzeć nawet ich wnętrzności
Naukowcy znaleźli łącznie pozostałości kilkunastu małych gadów od pojedynczych części ciała po niemal kompletne osobniki. Były wśród nich zwierzęta podobne do współczesnych gekonów i kameleonów. Jedna z odkrytych skamieniałości jest najstarszym znanym przedstawicielem tej drugiej grupy jaszczurek.
Cała kolekcja prezentuje duże zróżnicowanie, co nie pozostawia wątpliwości, że tropikalne lasy były w tamtych czasach równie korzystnym środowiskiem dla jaszczurek jak dzisiejsze.
Pająk Halitherses grimaldii, który ugrzązł w żywicy w trakcie wzwodu. Fot. Jason Dunlop, MfN Berlin
W birmańskich bursztynach sprzed 99 mln lat znaleziono też najstarszego penisa. Należał on do pająka z rzędu kosarzy uczeni nadali nazwę gatunkową Halitherses grimaldii. Zespół, którym kierował Jason Dunlop z berlińskiego Museum für Naturkunde, zaprezentował to znalezisko pod koniec stycznia w magazynie „The Science of Nature”
Zbliżenie najstarszego penisa świata. Fot. Jason Dunlop, MfN Berlin
Odkrycie pokazało, że już tak dawno temu kosarze rozmnażały się tak samo jak teraz, choć znaleziony osobnik należał do wymarłej już i wcześniej nieznanej rodziny tych pająków. Kluczowy w rozpoznaniu jego przynależności okazał się właśnie penis, gdyż przyjmują one u kosarzy różne kształty. Uczeni mieli w tym wypadku ogromne szczęście, gdyż normalnie organ ten jest ukryty wewnątrz ciała. Jednak ten pająk najwyraźniej ugrzązł w żywicy w trakcie erekcji.
Mniej sensacyjne, ale z pewnością nie mniej wartościowe, są odkrycia zaprezentowane w połowie lutego przez zespół, którym kierowali badacze z American Museum of Natural History i University of Kansas. I tym razem dokonano ich w bursztynach z Birmy.
Mający 100 mln lat termit z gatunku Krishnatermes yoddha. Fot. AMNH/D. Grimaldi and P. Barden
Bohaterami dwóch artykułów opublikowanych w „Current Biology” były mrówki i termity. W oparciu o uwięzione w jantarze osobniki uczeni pozyskali dowody na to, że już 100 mln lat temu owady te miały rozwiniętą eusocjalność, czyli formę życia społecznego zwierząt polegającą na tym, że tylko część samic zajmuje się rozmnażaniem, a reszta kolonii opiekuje się nimi i ich potomstwem.
Jak dotąd najstarsze ślady wskazujące na istnienie takich owadzich społeczeństw złożonych z robotnic, wojowników i królowych pochodziły od termitów z miocenu (20-17 mln lat temu). Uczeni podejrzewali jednak, że eusocjalność mogła pojawić się grubo ponad 100 mln lat temu. Birmańskie bursztyny dostarczyły na to wielu dowodów.
U termitów badacze znaleźli osobniki należące do różnych kast kopalnego gatunku Krishnatermes yoddha, a także mającego ponad 2 cm długości, a więc stosunkowo dużego, żołnierza gatunku Gigantotermes rex ze szczękami jak nożyczki.
Obecność różnych kast badacze zauważyli także u mrówek (m.in. królową i robotnice). Cennym znaleziskiem jest także bursztyn z dwoma robotnikami różnych gatunków, których żywica uwięziła w trakcie walki. Także współczesne mrówki różnych gatunków walczą między sobą.
Walczące mrówki dwóch różnych gatunków. Fot. AMNH/D. Grimaldi and P. Barden
Ostatnia zaprezentowana ostatnio ciekawa inkluzja pochodzi ze świata roślin. Są nią pierwsi skamieniali przedstawiciele roślin astrowych, a więc wielkiej grupy, do której należą między innymi tak chętnie spożywane przez nas ziemniaki, pomidory, kawa i tytoń.
Kwiaty pochodzą z Dominikany i mają 20-30 mln lat. Należą do rodzaju Strychnos, który tworzą między innymi rośliny dające silnie trucizny, takie jak strychnina i kurara. Zaprezentował je znany badacz bursztynowych inkluzji George Poinar, którego prace były inspiracją dla zaprezentowanego w filmie „Park Jurajski” pozyskiwania DNA dinozaurów od komarów, które piły krew gadów na chwilę przez wpadnięciem w żywicę. W rzeczywistości jednak takich rzeczy naukowcy nie są w stanie dokonać.
Na zdjęciu: Znaleziony na Dominice kwiat roślin astrowych sprzed ponad 20 mln lat. Fot. George Poinar, Jr., courtesy of Oregon State University
Zdjęcia jaszczurek w bursztynie możecie obejrzeć na stronach Smithsonian.com.
http://www.smithsoni...0958284/?no-ist
http://archeowiesci....ie-subskrypcja/
