Odkryty kilka lat temu w Ness of Brodgar na Orkadach kompleks neolitycznych budowli jest starszy od egipskich piramid i kamiennych konstrukcji w Stonehenge.
Wykopaliska w Ness of Brodgar. Zdjęcie na licencji Creative Commons. Autor: genevieveromier
Ness of Brodgar to młodziutka gwiazda neolitycznej Brytanii. Na pierwsze ślady zakrytych cienką warstwą ziemi kamiennych konstrukcji naukowcy natrafili podczas badań geofizycznych w 2002 r. Jednak minęło jeszcze kilka lat nim zaczęli sobie uświadamiać, jak niezwykłe są to ruiny.
Początkowo archeolodzy myśleli, że natrafili na prehistoryczną osadę. Zmienili jednak zdanie, gdy w wykopach ukazały się niezwykle grube mury kilku wielkich budowli. Obecnie uważają, że są to pozostałości dużego kompleksu świątynnego – najpewniej najważniejszego miejsca neolitycznych mieszkańców Orkadów.
Kompleks znajduje się w wyjątkowym miejscu. Swoją szerokością prawie całkowicie wypełnia wąski pas ziemi rozdzielający dwa jeziora położone w środku najważniejszej wyspy archipelagu zwanej Mainland. W dodatku leży w połowie drogi między dwoma znanymi skupiskami megalitów – kamiennym kręgiem w Brodgar i stojącymi kamieniami ze Stenness (zdjęcie lotnicze). Jeszcze przed odkryciem kompleksu cała ta okolica trafiła na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO pod nazwą Serce Neolitycznych Orkadów.
Kamienny krąg w Brodgar
Stojące kamienie ze Stenness
Zdjęcie lotnicze
Na razie archeolodzy odsłonili pozostałości 14 budynków. Najbardziej imponujący z nich – tzw. katedra – ma 25 m długości, 20 m szerokości i mury grube na 5 m. Badania geofizyczne wskazują jednak, że pod ziemią kryje się około 100 neolitycznych konstrukcji. Cały kompleks był otoczony imponującym murem, który w ocenie archeologów mógł mieć nawet 3 m wysokości.
Katedra
Na terenie kompleksu oprócz kamiennych narzędzi, ceramicznych naczyń i zwierzęcych kości, archeolodzy natrafili na ślady sztuki. Należy do nich m.in. figurka chłopca z Brodgar wysokości 30 mm. Badacze znaleźli również kamienie pokryte czerwonym, pomarańczowym i żółtym kolorem. To pierwszy w Brytanii dowód na to, że ludzie epoki neolitu malowali swoje budynki.
Figurka chłopca z Brodgar wysokości 30 mm
Kamienie pokryte czerwonym, pomarańczowym i żółtym kolorem
Naukowcy przeprowadzili również datowania radiowęglowe. Jak na razie najstarsza data, jaką dało się uzyskać to okolice 3200 r. p.n.e. Już wtedy powstał wokół tego miejsca kamienny mur. Tym samym konstrukcje z Ness of Brodgar są co najmniej 200 lat starsze niż te ustawione w Stonehenge. Wyprzedzają również o kilkaset lat pierwsze egipskie piramidy. Warto jednak pamiętać, że kompleks z Orkadów ustępuje o wiele tysięcy lat chociażby budowlom z Göbekli Tepe w Turcji.
Göbekli Tepe w Turcji
Najmłodsze uzyskane dotychczas daty to ok. 2300 r. p.n.e. Miejsce było więc używane przez około 1000 lat. Przez cały ten okres kompleks był powiększany i przebudowywany. Wiemy np., że około 2600 r. p.n.e. starsze budowle zostały zniszczone i przysypane ziemią, a na ich miejsce powstała m.in. wspomniana już „katedra”. Była ona przez kolejne 300 lat stale przerabiana aż w końcu spotkał ją los poprzednich budowli.
Warto zauważyć, że daty używania kompleksu Ness of Brodgar pokrywają się z datami zamieszkania Skara Brae – słynnej neolitycznej osady, która również znajduje się na Mainland. W tym samym okresie powstała też większość megalitycznych konstrukcji znanych z Orkadów.
Ness of Brodgar znacząco zwiększa znaczenie neolitycznych zabytków z Orkadów. Już wiele razy wspominałem, że ten położony na północ od Szkocji, czyli de facto na obrzeżach Europy, archipelag ma niezwykle wiele megalitycznych konstrukcji. Parę dni temu film o Ness of Brodgar wyemitowało BBC, co zaowocowało serią artykułów w brytyjskich mediach głoszących, że znaleziony kompleks mógł być dla neolitycznych ludzi ważniejszy od Stonehenge. Choć takiego twierdzenia nie da się w żaden sposób udowodnić, to z pewnością kompleks w Ness of Brodgar jest jednym z najistotniejszych punktów na neolitycznej mapie Europy.
archeowiesci.pl
