Minojczycy wywodzą swoją nazwę od legendarnego króla Minosa. Ich najstarsze ślady obecności na Krecie pochodzą sprzed 9 tysiącleci. Rozkwit cywilizacji przypadł na drugie tysiąclecie przed naszą erą. Zapisali się w greckiej mitologii jako budowniczowie labiryntu i krajanie Minotaura. W rzeczywistości byli najstarszą znaną cywilizacją na terenie dzisiejszej Europy. Pozostały po nich sławne, ozdobne pałace. Wydaje się, że swoją potęgę zbudowali wyłącznie na ekonomii, wśród znalezisk nie ma żadnych dowodów potęgi militarnej Minojczyków.
Wielu uczonych twierdzi, że powodem zagłady cywilizacji minojskiej był wybuch wulkanu na dzisiejszej wyspie Santorini. Mieszkańcy Krety najprawdopodobniej przetrwali bezpośrednią erupcję, ale gwałtowne wydarzenie na pewno doprowadziło do załamania rolnictwa, prawdopodobnie było także ciosem dla minojskiej żeglugi. Inna z teorii mówi o inwazji, wśród agresorów wymieniając najczęściej Mykeńczyków.
Kulturą Clovis nazywa się prehistoryczną kulturę wczesnych mieszkańców Ameryki. Jej początki sięga 10 tysięcy lat przed naszą erą. Centrum tej prehistorycznej cywilizacji były południowe i środkowe równiny Ameryki Północnej. Kultura Clovis wykształciła nie znane nigdzie indziej formy narzędzi - tzw. ostrza typu fluted. Zamocowane na drewnianym trzpieniu, służyły do polowania na duże zwierzęta, jak mamuty czy bizony. Przedstawiciele tej kultury byli pierwszymi humanoidami na terenie Nowego Świata, dlatego uważa się ich za przodków wszystkich rdzennie amerykańskich cywilizacji. Najprawdopodobniej przybili oni tam przekraczając Cieśninę Beringa.
Upadek kultury Clovis przypisuje się zazwyczaj faktowi nagłego wyniszczenia populacji mamutów w wyniku intensywnych polowań. Do kryzysu mogły się również przyczynić gwałtowne zmiany klimatyczne. Do niedawna część badaczy twierdziła, że przyczyną upadku była tak zwana "kometa Clovis".
Imperium Kmerów, zwane też Angkor było kontynuacją królestwa Czenla. Powstało na terenach dzisiejszej Kambodży w IX wieku naszej ery. Szybko stało się jednym z najsilniejszych państw Południowo-Wschodniej Azji. Najbardziej znaną pozostałością po tej cywilizacji jest kompleks Angkor Wat, czyli stolica Khmerów. Kultura ta charakteryzowała się niezwykłą zamożnością oraz otwartością na różne wierzenia. Oficjalnymi religiami były: hinduizm, oraz buddyzm odmian Mahajana i Theravada. Dowodem na siłę Imperium były wojny, które toczyło ono z ludami Annam i Cham.
Niektórzy badacze przypisują upadek państwa Khmerów wprowadzeniu buddyzmu Theravada, który zakłada samooświecenie, czyli pracę nad samym sobą. Urzędnicy, którzy stawali się wyznawcami tej religii mieli ponad skuteczność w zarządzaniu oraz lojalność wobec władcy postawić właśnie cnoty religijne. Królestwo zaczęło się borykać z brakami żywności. Z tym problemem poradzić sobie miał skomplikowany system dróg wybudowany za rządów Jayavarmana VII. W praktyce infrastruktura ułatwiła zadanie najeźdźcom, w tym między innymi Tajom.
Olmekowie byli jednym z pierwszych ukształtowanych społeczeństw Środkowej Ameryki. Zamieszkiwali tropikalne niziny południowo-środkowego Meksyku. Pierwsze ślady tej cywilizacji datuje się na około 1400 lat przed Chrystusem. O jej przedstawicielach wiemy na pewno, że byli doskonałymi budowniczymi. Pozostawili po sobie wiele pamiątek: stożkowe piramidy czy wielkie kamienne rzeźby (w tym olbrzymia głowa ze zdjęcia). Bogactwo Olmeków uzależnione było od handlu, zarówno wewnętrznego, jak i wymiany z innymi społeczeństwami regionu. Około 400 roku przed naszą erą, wschodnia część ziem Olmeków gwałtownie się wyludniła. Powodem mogły być zmiany w środowisku naturalnym albo aktywność wulkaniczna w tym rejonie. Inna popularna teoria mówi, że do upadku cywilizacji przyczyniła się obca inwazja. Nie wiemy jednak, kto mógł jej dokonać.
Nabatejczycy byli ludem semickim, zamieszkującym część dzisiejszej Jordanii, ziemi Kanaan i Półwyspu Arabskiego. Początki ich cywilizacji datuje się na szóste stulecie przed naszą erą. Najbardziej znaną pamiątką, jaką po sobie zostawili, jest kamienne miasto Petra. Dobrobyt Nabatejczyków płynął z faktu, iż ich ziemie leżały na przecięciu wielu szlaków handlowych. Tym sposobem czerpali oni również wpływy kulturowe od Greków, Rzymian czy z Asyrii. Byli jednak społeczeństwem wyjątkowym na tle innych cywilizacji starożytnych: nie istniała wśród nich instytucja niewolnictwa.
W czwartym stuleciu naszej ery Nabatejczycy opuścili Petrę. Powód ich wyjścia nie jest znany, ale badania archeologiczne pokazują, że nie odbywało się ono w pośpiechu i było dobrze zorganizowane. Hipoteza o naporze innej kultury wydaje się więc mało prawdopodobna. Bardziej możliwą przyczyną mogło być przesunięcie się szlaków handlowych na północ. Czy zubożali Nabatejczycy nie byli w stanie podtrzymać swojej cywilizacji?
Kultura Anasazi pojawiła się na terenie dzisiejszych stanów Arizon, Colorado, Nowy Meksyk i Utah około 12 tysięcy lat przed naszą erą. Na początku jej przedstawiciele trudnili się łowiectwem i zbieractwem. Później wykształcili kulturę rolniczą, wśród upraw której były: kukurydza i fasola. W miejscach, które zamieszkiwali znajduje się wytwory garncarskie, kosze, sandały z trzciny, ubrania z króliczej skóry, żarna oraz łuki ze strzałami. Charakterystycznymi formami domostwa były puebla - prostokątne domy budowane z kamieni i suszonej cegły, najczęściej na urwiskach skalnych. Około 1300 roku naszej ery Anasazi opuścili swoje domy. Uczeni uważają, że rolnictwo, w tym stosunkowo surowym klimacie nie mogło udźwignąć eksplozji demograficznej związanej z rozwojem tej kultury. Najnowsze badania pokazują, że zmiana klimatu nie mogła być jedynym wyjaśnieniem upadku Anasazi. W grę najprawdopodobniej wchodził konflikt polityczny.
Cywilizacja doliny Indusu, nazywana także kulturą harappańską zajmowała niegdyś obszar równy wielkością całej Zachodniej Europie. Przeżywała swój rozkwit między 3300 a 1300 rokiem przed naszą erą. Mimo tego, że była jedną z najrozleglejszych starożytnych cywilizacji, wiemy o niej niewiele. Głównym powodem jest fakt, iż język, którym się posługiwała, nie został dotąd rozszyfrowany. Wiadomo, że cywilizacja harappańska wybudowała ponad sto wiosek i miast, w tym Harappa i Mohenjo-Daro. Każde z nich posiadało skomplikowany system kanalizacyjny, w tym domowe toalety. Wszystko wskazuje na to, że Harappanie posiadali jednolity system rządów i nie dzielili się na klasy społecznej. Na terenie zajmowanym przez nich nie ma śladów toczonych działań wojennych. Byli zdolnymi astronomami, rolnikami oraz pierwszą cywilizacją, która wyprodukowała wełniana tkaninę.
źródła: 1, 2
