Zatoka Lituya jest fiordem leżącym w amerykańskim stanie Alaska 58°38'N 137°34'W / 58.633, -137.567. Zatokę odkrył w 1786 roku Jean-François de La Pérouse. Pierwotnie nazwana została ona przez niego Port des Français. Lituya to transkrypcja nazwy z języka Indian Tlingit po raz pierwszy użyta przez Rosjan. W roku 1805 kapitan Yurii Lisianski zapisał nazwę zatoki jako "L'tooa".
Rosyjski hydrograf i wiceadmirał floty wojennej Rosji Michaił Tebenkov w 1852 roku zapisał tą nazwę jako "L'tua" w opublikowanym przez siebie "Atlasie północno-zachodnich wybrzeży Ameryki - od cieśniny Beringa do przylądka Corrientes i wysp Aleuckich". Rosyjski Departament Hydrografii w ówczesnym okresie używał określenia "Altua".
Zatoka
Lituya Bay ma ok. 11.3 km długości i 3.2 km w najszerszym miejscu. Największa głębokość zatoki to 219m, lecz samo ujście do Zatoki Alaska mierzy zaledwie 9.7m głębokości i około 500m szerokości.Zatoka jest miejscem zejścia trzech lodowców - dwóch mniejszych Kaskadowego i Crillon oraz największego - Lituya. Sama zatoka znana jest z niezwykle wysokich pływów morskich, a ruch fal wywołany pływami dodatkowo generuje groźne i silne prądy. W centrum leży wyspa Cenotaph o powierzchni ok. 2km², która w znaczący sposób wpływa na kształt prądów. Zatoka jest częścią Parku Narodowego Glacier Bay.
Megatsunami z 1958 roku
Schemat orientacyjny powstania megatsunami w zatoce Lituya (1958)
Lituya Bay - zniszczenia falą tsunami z 1958 roku widoczne jako jaśniejsze fragmenty gruntu odarte z drzew.
Rys.: Schemat zniszczeń w Zatoce po tsunami.
Warunki topograficzne sprzyjające w zatoce tworzeniu się gwałtownych prądów pływowych miały również swój udział w powstaniu najwyższej fali tsunami, jaka kiedykolwiek została odnotowana przez człowieka. Wewnętrzna część zatoki w kształcie litery T leży na tektonicznym uskoku Fairweather. Sekcja uskoku położona ponad poziomem morza liczy 185km długości i ciagnie się od zatoki Palma na południe od Lituya Bay do fiordu Nunatak na północy. Ponieważ tereny pokryte są w większosci lodem, uskok jest widoczny tylko w okolicy między jeziorem Crillon i szczytem zatoki. Uderzenia wielkich fal miały miejsce już wcześniej - w 1936, 1899 i 1853 lub 1854 roku. Wcześniejsze zdarzenie z roku 1936 miało świadków. Była to załoga statku rybackiego przycumowanego przy brzegu wyspy Cenotaph. Cała seria fal wg opisu była niewiele mniejsza od tej z roku 1958.
Trzęsienie ziemi z dnia 9 lipca 1958 roku o sile 7,9 stopnia w skali Richtera z epicentrum 21km na północny wschód od zatoki spowodowało osuwisko w zatoce Gilberta. Przesunięcie uskoku w okolicy zatoki o 6,5 metra w poziomie i 9,3 metra w pionie wywołało oberwanie zbocza góry. Materiał skalny o objętości około 30 milionów metrów sześciennych, rozmiarach około 1000x700 metrów i masie około 90 milionów ton(!) zsunął się w jednolitym kawałku po zboczu o nachyleniu 75 stopni i wpadając do wody u podnóża wywołał tsunami o wysokości 524 metrów. Dla porównania, Pałac Kultury i Nauki ma razem z iglicą 231m, czyli fala była ponad dwukrotnie od niego wyższa.
Uderzenie tsunami zdarło grunt wraz z roślinnością z położonego naprzeciwko osuwiska wzniesienia i przetoczyło się przez całą zatokę niszcząc całą strefę przybrzeżną. Wewnątrz zatoki znajdowały się tego dnia 3 łodzie z łącznie sześcioma osobami na pokładach. Jedna z łodzi została rzucona na zbocze góry, a dwie osoby poniosły śmierć. Łódź druga zaginęła w wyjścu z zatoki usiłując wydostać się przez powstałą kipiel wodną. Ocalała jedna łódź i jej czterech członków załogi.
Ze względu na budowę geologiczną zboczy zatoki i ciągłą aktywność sejsmiczną w tym rejonie można z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że zdarzenie podobne do megatsunami w zatoce Lituya będzie miało miejsce ponownie w bliższej lub dalszej przyszłości.
Click
