Śmiertelny żywioł trzęsienie ziemi i tsunami
Natura potrafi porażać swoją siłą. Żyjemy w społeczeństwie względnie rozwiniętym i na co dzień nie zdajemy sobie sprawy jak dużo zawdzięczamy zdobyczom cywilizacji. Wbrew pozorom ludzie dość dobrze podporządkowali sobie dostępne połacie lądu i o ile zarządzają nimi skutecznie, to potrafią uniknąć większości plag. Jednak to względne poczucie bezpieczeństwa jest bardzo złudne. Jak przekonaliśmy się ostatnio w trakcie powodzi wobec żywiołu jesteśmy bezradni.Nie licząc wydarzeń na skalę kosmiczną jak uderzenie dużej asteroid czykomety, wydaje się, że to trzęsienia ziemi wyzwalają najbardziej niszczycielską energię zdolną do uśmiercania dziesiątków tysięcy ludzi w jednej chwili. Przyjrzyjmy się jak powstają.
Epicentrum
Do trzęsienia ziemi dochodzi kiedy dwie płyty tektoniczne nagle przemieszczają się względem siebie. Miejsce, w którym dochodzi to tarcia nazywane jest uskokiem. Rejon pod ziemią gdzie rozpoczyna się trzęsienie to hipocentrum, a bezpośrednio nad nim, już na powierzchni znajduje się epicentrum trzęsienia.Czasem trzęsienie ziemi poprzedzone jest tak zwanymi wstrząsami pierwotnymi, które mogą być zwiastunem nadchodzącej katastrofy. Do tych małych trzęsień dochodzi w tym samym miejscu gdzie pojawia się następujący duży wstrząs. Niestety bardzo trudno jest określić, czy odczuwane wstrząsy są pierwotnymi, czy właściwymi.Poza wstrząsami pierwotnymi istnieją również wtórne, które występują po głównym uderzeniu żywiołu. W zależności od skali głównego wstrząsu, wstrząsy wtórne mogą pojawiać się nawet wiele tygodni, a nawet lat po nim.
Jak powstaje wstrząs?
Ziemia składa się z czterech głównych warstw – jądra wewnętrznego, jądra zewnętrznego, płaszcza i skorupy. Skorupa i zewnętrzna część płaszcza tworzą na powierzchni planety cienką warstwę. Ale nie jest ona jednorodna jak skórka na pomarańczy – składa się z wielu kawałków przypominających puzzle. Co więcej te puzzle powoli, ale stale poruszają się, ślizgając jeden koło drugiego i zderzając się ze sobą. Te puzzle to właśnie płyty tektoniczne. Ich granice posiadają bardzo wiele uskoków, a większość trzęsień ziemi pojawia się właśnie na uskokach.Ponieważ granice płyt są nieregularne, często sczepiają się ze sobą, podczas gdy pozostała część powoli się przesuwa. Kiedy płyta przemieści się dostatecznie daleko, granice rozczepiają się i pojawia się trzęsienie ziemi.
Dlaczego Ziemia drży?
Podczas gdy granice płyt pozostają sczepione, a reszta się porusza, energia, która normalnie byłaby wykorzystana na ruch gromadzi się. Kiedy siła przemieszczających się bloków skalnych w końcu przekroczy opór stawiany przez sczepione płyty nagromadzona energia uwalnia się i promieniuje od miejsca zdarzenia jak kręgi na wodzie. Takie zjawisko nazywane jest falą sejsmiczną. Kiedy fale dotrą do powierzchni wstrząsają ziemią i wszystkim co się na niej znajduje.
Jak rejestruje się trzęsienia?
Do rejestracji trzęsień ziemi służą urządzenia zwane sejsmografami. Sejsmograf posiada podstawę silnie przytwierdzoną do podłoża i ciężki balast, który swobodnie wisi. Kiedy wstrząs porusza ziemią, trzęsie się podstawa sejsmografu, ale nie balast. Zamiast niego porusza się sprężyna lub struna na której wisi balast i to ona absorbuje ruch. Różnica pozycji pomiędzy trzęsącą się częścią sejsmografu i tą pozostającą w bezruchu to
właśnie zapisywana wartość.
Wstrząsająca siła
Siłę trzęsienia ocenia się stosując tak zwaną skalę Richtera. Jest to skala energetyczna, to znaczy taka, która ocenia energię wyzwolona podczas
trzęsienia. Wstrząsy słabsze od 2 są dla nas nieodczuwalne, a z ich rejestracją mają kłopoty nawet najnowocześniejsze sejsmografy.
Większość ludzi jest w stanie odczuć dopiero wstrząsy o sile 4,3-4,8. Nie są one zazwyczaj groźne.Nieprzyjemnie zaczyna się robić w okolicach 5,5-6, kiedy odczuwane wstrząsy są na tyle silne, że mogą uszkadzać pojedyncze budynki. Wstrząsy powyżej 7 są już bardzo niszczycielskie, a przy 9 trzęsienie może zburzyć wszystkie miasta na terenie kilkunastu tysięcy kilometrów kwadratowych.
Jak często Ziemia się trzęsie?
W zasadzie ciągle. Wstrząsów o sile poniżej 2 stopni w skali Richtera na całym globie pojawia się około 8000 dziennie. Na szczęście im silniejszy
wstrząs tym mniejsze szanse, że się przytrafi. Dużych wstrząsów w okolicy 7 stopni w skali Richtera codziennie przytrafia się około 15. Na szczęście ziemia jest relatywnie słabo zaludniona, a poza tym w większości pokrywa ją woda, więc bezpośrednie skutki dużych trzęsień nie są zbyt często obserwowane.Wstrząs pod woda może jednak zapoczątkować równie groźne zjawisko – Tsunami.
Tsunami
Fale wywołane podwodnym trzęsieniem ziemi lub wybuchem wulkanu mogą początkowo być niezauważone, ponieważ ich długość dochodzi do kilkuset kilometrów, a na pełnym morzu wysokość nie przekracza kilkudziesięciu centymetrów. Dopiero tuż przy brzegu fala może przybrać monstrualne rozmiary i wysokość kilkudziesięciu metrów.Jedno z najbardziej katastrofalnych tsunami w 2004 roku zniszczyło bardzo duże fragmenty nabrzeży krajów Azji i Afryki i pochłonęło 240.000 ofiar.
Czy da się przewidzieć trzęsienia ziemi?
Niestety nie i jest dosyć wątpliwe, czy kiedykolwiek nam się to uda. Naukowcy próbowali już podchodzić do tego zagadnienia z wielu stron, ale żadna nie okazała się skuteczna. Jedyne co wiadomo z całą pewnością, to fakt, że na danym uskoku kiedyś powstanie trzęsienie, ale nie wiadomo
kiedy.
Czy jesteśmy bezpieczni?
Polska leży w dość spokojnym sejsmicznie rejonie świata. W ostatnim tysiącleciu na terytorium obecnej Polski odnotowano niecałe sto trzęsień ziemi. Praktycznie nie zdarza się, żeby siła wstrząsu przekraczała 6 stopni w skali Richtera.Jednak w skali światowej możemy spodziewać się coraz większych zniszczeń. Nie wynika to bynajmniej z jakiegoś szczególnego wzrostu aktywności sejsmicznej naszego globu. Ludzie zasiedlają coraz większe połacie terenu, budują coraz kosztowniejsze konstrukcje i więc i koszty usuwania zniszczeń będą coraz wyższe.
Źródło : http://odkrywcy.pl/g...riazdjecie.html
