Rolnictwo, a religia i władza
Od dawna ludzie starali sobie wyjaśniać zjawiska zachodzące w przyrodzie przypisując im istotę boską. Każdą wczesną kulturę cechuje fakt wyznawania różnych "bożków" według nich odpowiadających za pogodę, ogień, błyskawice. Od zawsze także starał się odpowiedzieć na pytanie, skąd jesteśmy, kim jesteśmy, dokąd zmierzamy, co nas czeka po śmierci? Gdy na większość z tych pytań nauka poznała odpowiedź, przedstawiciel Homo Sapiens Sapiens zaczął patrzeć na świat z innej perspektywy. Postrzega świat jako namacalny zbiór atomów, zbijających się w cząsteczki, które wchodzą w skład jeszcze większych elementów materii. Wskutek łańcucha przyczynowo-skutkowego, religia także uległa zmianom jej postrzegania. W zasadzie, wszelkie założenia teologiczne zaczęły być postrzegane na różne sposoby, wśród których najtrafniej można wyodrębnić dwa obozy:
I opierających się na wierze,
II opierających się na logicznych przesłankach oraz postrzegania racjonalnego.
Zarówno jedni jak i drudzy poszukują prawdy odnośnie pochodzenia wiary, co jest tak typowe dla rodzaju ludzkiego. Ja obstaję przy obozie drugim, toteż cechuję się wybitnie postrzeganiem racjonalnym, zatem swoje obserwacje, na podstawie przeczytanych przeze mnie książek o starożytnym Bliskim Wschodzie, jak i archeologicznych, zamierzam w tym artykule przedstawić. Zastrzegam z góry, że nie mam na celu obrazić niczyich odczuć religijnych poprzez stosunkowo materialistyczną wizję świata. Postaram się podać jedynie suche fakty, które można zaobserwować na przestrzeni historycznej, szeroko pojmowanej. Można wszakże powiedzieć, że w celu zrozumienia mechanizmów rządzących dzisiejszym światem, należy zaznajomić się z tym, co w dziejach ludzkości miało miejsce. Aby zrozumieć skutek, należy poznać przyczynę i nie inaczej rzecz się ma w odniesieniu do religii, jak i układów politycznych, grup językowych. My pozostajemy jednakże w sferze duchowej.
Od zarania dziejów, jak już wspomniałem, ludzkość tłumaczyła sobie zjawiska przyrody poprzez przypisywanie im istoty boskiej. Najłatwiej przedstawić to na przykładzie schematu-zjawisko A ma miejsce, odpowiada za nie Bóg B, zatem ludzkość składała mu ofiary, w celu wkupienia się w łaski. Jakie miało to odzwierciedlenie na rzeczywistość, każdy z nas dzisiaj wie. Z początku miało to wszystko charakter rytualny i poprzez zbytnią prymitywną zdolność do przyczynowo-skutkowego postrzegania gatunku ludzkiego, nie potrafili dostrzec szeroko idących skutków, jak i tym bardziej przyczyn. To drugie zresztą miało miejsce jeszcze długo w dziejach ludzkości. Rzecz zaczęła się zmieniać, gdy ludność zaczęła przechodzić z koczowniczego trybu życia, na osiadły. Było to najprawdopodobniej spowodowane szybkim wzrostem ludności plemiennej, przez co zaczynało brakować żywności. Takie osadnictwo dzieliło się na dwa główne typy-hodowlany i rolniczy. Nie można ukryć fakty, że zryw cywilizacyjny nastąpił w kulturach rolniczych, natomiast jego istota polegała na zmianie stosunku człowieka do otoczenia. Homo Sapiens z nastawienia konsumpcyjnego, zależnego od przyrody, zaczął ją kształtować na własne potrzeby. Jest to właśnie typ cywilizacji, w którym żyjemy obecnie, kształtując i przeobrażając nasze środowisko w takim stopniu, że może zagrażać nawet nam samym.
Spójrzmy na ten aspekt przez pryzmat historyczny. Przytoczę przykład z Bliskiego Wschodu, konkretniej z Mezopotamii, gdyż ten rejon historycznie jest mi bliższy. Dzieje bliskowschodniego kręgu kulturowego sięgają VIII tysiąclecia p.n.e. Na tych terenach, w opisywanych czasach, dosyć gęsto występowały różne rodzaje, dziko rosnących zbóż. Tamtejsza ludność stosunkowo wcześnie poznała właściwości odżywcze tych roślin. Ów dzikie zboża rosły z odradzających się co roku samosiewów, a do ich zbierania skonstruowano kamienne sierpy. Wraz z ulepszaniem narzędzi przeznaczonych do zbieractwa, ludność coraz szybciej ścinała kłosy, toteż zaczynało tych zbóż brakować. Dlatego człowiek został zmuszony do przeznaczenia części zbiorów na zasiewanie eksploatowanych terenów.
W każdym bądź razie, rolniczy jak i pasterski sposób zdobywania pożywienia, doprowadziło do nadwyżki żywności. W efekcie, nie wszystkie jednostki danej społeczności były potrzebne do pracy, wszakże pojawił się nowy problem, mianowicie wyżej już wspomnianego nadmiaru, zatem musiał zostać magazynowany, by nie uległ zmarnowaniu. Początkowo mogło mieć to miejsce w prywatnych magazynach, a mogło od razu wędrować do ogólnego zbioru, co wydaje się być bardziej prawdopodobne, mając na uwadze fakt, iż wczesne społeczności były w większym stopniu zsolidaryzowane niż obecnie ma to miejsce. Niejako fakt jest jasny-odkryte w Starożytnym Sumerze świątynie służyły także jako magazyny, wraz z prowadzonymi na glinianych tabliczkach spisami, do czego zresztą pierwotne pismo było w większej mierze wykorzystywane. We wspomnianej cywilizacji zajmowali się tym kapłani, zatem to oni mieli największy wpływ na ludność. Najwyżej stojący w hierarchii zwany był "ensim".
Zastanawiająca może być zbieżność pomiędzy przejściem na osiadły styl życia, a dojściem do władzy świątyń, które zarazem były magazynami. Nie powinno to zresztą dziwić, jeżeli spojrzymy na to zagadnienie z perspektywy socjologicznej. Po zmianie sytuacji społecznych, pewna grupa osób musiała zostać przydzielona do magazynowania nadmiaru żywności. Zależność społeczna, wszakże każda grupa ludzka wydaje się być hierarchizowana, czyli cechuje się podziałem na role w tym przypadku. Każdy musiał być za coś odpowiedzialny, a można przypuszczać, że wodzowie plemienni, jak i im najbliżsi, w ramy swojej odpowiedzialności wzięli magazynowanie pożywienia, co nie powinno zresztą dziwić. W toku ewolucji relacji społecznych, głównym zmianom ulegały przede wszystkim przepaście pomiędzy poszczególnymi warstwami. Członkowie plemienia, później już osady, którzy zarządzali resztą społeczności, w ciągu rozwoju cywilizacyjnego wchodzili w posiadanie coraz to większej władzy. Przejście na osiadły tryb życia było dla nich tym bardziej korzystne, w końcu zachodzące zmiany odciągały ich od pracy w polu, zajmowali się mniej absorbującym czasowo zajęciem, jakim było dbanie o magazynowanie zapasów żywności. W tym okresie całkiem prawdopodobne jest tworzenie się pierwszych założeń religijnych, jak i systematyzacja wyznawanych bogów. W końcu osoby, będące przy władzy i zarazem zarządzające zapasem żywności, miały dużo więcej wolnego czasu na refleksje na temat własnych wierzeń. Zatem nie powinien dziwić fakt, że właśnie w tym momencie można dopatrzeć się narodzin religii, która ciągle ewoluowała poprzez przenikanie się z innymi lokalnymi wierzeniami, politycznych planów ujednolicenia struktury państwa, przez zgeneralizowanie panteonu bogów.
Należy w tym miejscu jednakże nadmienić jeszcze jeden, dosyć istotny fakt nastąpienia zrywu cywilizacyjnego w kulturach rolniczych. Nadmiar żywności wynikający ze sposobu jej zdobywania poprzez rolnictwo, jak już wspominałem, zmniejszył zapotrzebowanie na ilość osób niezbędnych do pracy w polu. Dosyć istotną kwestią jest powstanie nowych funkcji społecznych, których to przedstawiciele zaczęli być przydzielani do innych zadań, takich jak budowanie dróg, wznoszenie nowych świątyń-magazynów, kanałów nawadniających, fortec wojskowych. Nie umniejsza to jednak roli kapłanów, wszakże wszelkie przedsięwzięcia wymagały sprawnej organizacji, a biorąc pod uwagę fakt, iż religia pozwala na skuteczne manipulowanie ludźmi, właśnie poprzez rozwijanie założeń teologicznych przez przedstawicieli duchowych, pozwalało wziąć całą strukturę organizacyjną w swoje ręce. Niejako w rolnictwie należy także upatrywać przyczyn rozwoju takich dziedzin jak astronomia, matematyka, wszelako skuteczne zarządzanie uprawą roli wymagało wiedzy o ruchach gwiazd, stworzenie kalendarza.
Opracowanie własne.
Użytkownik Niemrawy edytował ten post 24.02.2010 - 19:07
