Na całym świecie naukowcy opisali już prawie 1 mln gatunków zwierząt. Członkowie ekspedycji naukowych niejednokrotnie przecierają oczy ze zdumienia, odkrywając kolejne. Czasami są to bowiem zwierzęta uznawane za wymarłe od kilkudziesięciu milionów lat. Wydawać by się mogło, że natura i ewolucja po prostu o nich zapomniały. Najmniej zbadane i poznane są morskie głębiny oraz lasy tropikalne. Zwierzęta te nazywane są żywymi skamieniałościami. Są niepodobne do żadnych żyjących współcześnie organizmów, ale do złudzenia przypominają jednostki systematyczne wymarłe miliony lat temu.
W paleontologii takie gatunki nazywane są czasami elvisami (ang. Elvis taxon) - termin został zaproponowany przez Douglasa Erwina i Mary Droser w 1993 r. Dotyczy on taksonów, które po okresie domniemanego wyginięcia ponownie pojawiły się w zapisach kopalnych. Jednak w rzeczywistości nie są one bezpośrednimi potomkami pierwotnych taksonów, ale w wyniku ewolucji konwergentnej są jedynie do nich bardzo podobne.
Te niezwykłe organizmy to prawdziwi wysłańcy z przeszłości. Stanowiąc żywą historię naszej planety, są obiektem zainteresowania wielu naukowców. Bardzo często mają cechy niespotykane już u dzisiejszych zwierząt (np. oko ciemieniowe hatterii), za to występujące powszechnie u pobratymców sprzed milionów lat. Dzięki nim naukowcy mogą więc śledzić procesy ewolucji niejako na żywo. 21.WIEK postanowił przybliżyć sylwetki 10 takich gatunków. Zazwyczaj są one endemitami występującymi tylko w jednym miejscu na świecie - w niedostępnych lasach tropikalnych czy głębinach oceanów.
10. KROKODYL RÓŻAŃCOWY (Crocodylus porosus)
Systematyka: gady, krokodyle
Występowanie: Azja Południowo-Wschodnia, północna Australia, wyspy Oceanu Indyjskiego
Historia gatunku: jedyni współcześnie żyjący przedstawiciele archozaurów z gromady gadów
Znaki szczególne: jest to największy gad występujący współcześnie na Ziemi - rekordowe okazy osiągały 10 m i ważyły 1,2 t
Krokodyl ten najczęściej przebywa w pobliżu ujścia rzek do morza. Czasami wypływa również na pełne morze. Jego pożywienie stanowią ptaki, ssaki, inne gady, a nawet ludzie. Na swoją ofiarę czai się w pobliżu brzegu, po czym bardzo szybkim ruchem ją dopada. Uwięziona w śmiertelnym uścisku zdobycz jest najczęściej wciągana pod wodę. W celu złożenia jaj samica formuje kopiec z gnijących resztek roślinnych, które zapewnią złożonym jajom odpowiednią temperaturę. Samica pilnie strzeże gniazda i pomaga młodym podczas wykluwania, które wzywają matkę cichym popiskiwaniem. Jest jednym z najbardziej niebezpiecznych gatunków zwierząt. Stanowi postrach wśród miejscowej ludności. Nocą oddala się bowiem od wody na znaczne odległości. Atakuje wtedy każde napotkane zwierzę, w tym człowieka.
9. BEZPŁETWIEC (Anseranas semipalmata)
Systematyka: ptaki, blaszkodziobe
Występowanie: Australia, Nowa Gwinea
Historia gatunku: ostatni przodek wymarł 68 mln lat temu
Znaki szczególne: szeroki, płaski dziób odcedzający pożywienie z wody na zasadzie sita - zatrzymuje się ono na blaszkach
Jest to jedyny gatunek z podrodziny bezpłetwowców (Anseranatinae). Zamieszkuje tereny bagienne Australii i Nowej Zelandii. Jego pożywienie stanowią rośliny wodne i nasiona. Dorasta do 0,9 m długości, a rozpiętość jego skrzydeł wynosi 1,8 m. Samica składa 8-9 jaj, które wysiaduje przez trzy tygodnie. Jest gatunkiem zagrożonym ze względu na osuszanie bagien. Naukowcy uważają go za żywą skamieniałość, gdyż grupa ta jest reprezentowana zaledwie przez jeden gatunek, różniący się od ptaków blaszkodziobych - w okresie pierzenia lotki wymieniane są kolejno, przez co nigdy nie traci on zdolności do lotu (podobnie jak u skrzydłoszponów).
8. GLADIATOR (Mantophasmatodea)
Systematyka: owady, Mantophasmatodea
Występowanie: masyw Brandberg w Namibii
Historia gatunku: rząd ten uważano za wymarły od blisko 45 mln lat
Znaki szczególne: nazwę zawdzięcza swojemu wyglądowi, gdyż kształtem przypominał naukowcom opancerzonych gladiatorów
Gatunek ten został odnaleziony w 2002 r. Naukowcy nie potrafili go jednak jednoznacznie przyporządkować do żadnego ze znanych im rzędów owadów. Okazało się, że jest to nowy rząd uważany za wymarły od 45 mln lat. Pierwsze przesłanki o istnieniu nowego rzędu owadów pochodzą z inkluzji bursztynowych. Gladiator to aktywny nocą drapieżnik osiągający około 3,5 cm długości. żyje w skalnych rozpadlinach masywu Brandberg, który znajduje się na piaskach niegościnnej pustyni Namib. Gatunek ten łączy w sobie cechy patyczaków (pokrój ciała, najdłuższy jest pierwszy segment ciała), pasikoników (silne tylne odnóża, nie potrafi jednak skakać) i modliszek (przednie chwytne odnóża zakończone ząbkami - do zdobywania pokarmu używa pierwszej i drugiej pary).
7. ŁODZIK (Nautilus pompilius)
Systematyka: głowonogi, łodziki
Występowanie: Ocean Spokojny (głównie Mikronezja, Melanezja, Morze Koralowe)
Historia gatunku: jedyny współcześnie występujący przedstawiciel głowonogów czteroskrzelnych żyjących w triasie
Znaki szczególne: oczy łodzika nie mają ciała szklistego ani soczewek
Dorasta do 20 cm i osiąga wagę 0,5 kg. Prowadzi samotniczy tryb życia w ciepłych, głębokich (do 500 m) wodach oceanicznych. Jego pożywienie stanowią skorupiaki oraz małe ryby. Chwyta je za pomocą około 90 ramion, bez przyssawek, które służą również do poruszania się. Jego muszla charakteryzuje się symetryczną budową, a jej wnętrze podzielone jest na wiele komór. Ostatnia z nich stanowi schronienie dla łodzika, natomiast reszta pełni funkcję statecznika i pływaka w czasie unoszenia się w toni wodnej. Wszystkie komory połączone są ze sobą syfonem, który stanowi przedłużenie ciała głowonoga. Ze względu na ładne ubarwienie (białe z ciemnymi pręgami) muszle wykorzystywane są do wyrobu ozdób. Mięso z kolei jest spożywane przez miejscową ludność. Ich krewniakami są wymarłe amonity.
6. DZIOBAK (Ornithorhynchus anatinus)
Systematyka: ssaki, stekowce
Występowanie: Australia, Tasmania
Historia gatunku: jedyny współcześnie żyjący przedstawiciel rodziny Ornitorhynchidae, formy kopalne znane są jeszcze z kredy (np. Steropodon)
Znaki szczególne: jest jajorodny, nie ma sutków - mleko jest zlizywane przez młode bezpośrednio z matczynej sierści.
Dziobak dorasta do 0,85 m długości i może osiągać 2 kg wagi. Prowadzi samotniczy tryb życia w norach kopanych nad brzegami wód. Jest znakomitym pływakiem - ma spłaszczony ogon, a między palcami rozpiętą błonę pławną. Pod wodą ma ściśle zamknięte oczy. Do wyszukiwania pożywienia (bezkręgowce wodne, skorupiaki, kijanki, ryby, mięczaki) wykorzystuje zmysł elektryczny, lokalizując ofiary przez wyczucie emitowanego przez nie pola elektrycznego. Poza tym jego dziób jest bardzo czuły na każdy dotyk ze względu na liczne zakończenia nerwów czuciowych, co również ułatwia mu znalezienie ofiary. W ciągu dnia potrafi zjeść równowartość swojej wagi. Dorosłe osobniki są bezzębne, jedynie u młodych występują zęby mleczne. Dorosłe samce mają na stopach ostrogi jadowe, które są wykorzystywane w czasie walk o terytorium i samice. Ich jad dla człowieka nie jest groźny, jednak ukłucie jest bardzo bolesne.
5. HATTERIA (Sphenodon sp.)
Systematyka: gady, sfenodonty
Występowanie: kilkanaście wysepek Nowej Zelandii
Historia gatunku: jedyny współcześnie żyjący przedstawiciel rzędu sfenodontów, pozostałe wymarły 60 mln lat temu
Znaki szczególne: zęby akrodontyczne, oko ciemieniowe
Hatterie to endemity występujące wyłącznie na kilkunastu skalistych nowozelandzkich wysepkach. Obecnie żyją dwa gatunki: Sphenodon punctatus oraz Sphenodon guntheri. Hatteria dorasta zazwyczaj do 70 cm długości. Jest aktywna nocą - jej pożywienie stanowią bezkręgowce, a także ptasie jaja. Dzień spędza w norze. Jest długowieczna, niektóre okazy hodowane w niewoli dożywały 120 lat. U hatterii płeć jest uzależniona od temperatury, w jakiej przebywało jajo - powyżej 21˝C" wykluwają się samce, a poniżej samice. Charakterystyczne jest oko ciemieniowe niewystępujące w tej formie u współczesnych gadów. Jest ono położone w otworze pomiędzy kośćmi ciemieniowymi i ma całkowicie rozwinięty nerw wzrokowy prowadzący do ośrodka wzroku.
. ŻABA PURPUROWA (Nasikabatrachus sahyadrensis)
Systematyka: płazy, Nasikabatrachidae
Występowanie: południowe Indie
Historia gatunku: wskutek dryfu kontynentów gatunek dotarł do Azji
Znaki szczególne: mała głowa ze spiczastym nosem.
Gatunek ten został odkryty w 2003 r. Jest żywą skamieniałością i niewiele różni się od płazów występujących w erze panowania dinozaurów. Dorosły osobnik ma ciemnofioletowe ubarwienie ciała. Poza tym wygląda jak typowa żaba - zwaliste ciało z krótkimi i grubymi łapami. Prowadzi samotny tryb życia, łącząc się w pary w porze deszczowej w celu spłodzenia potomstwa. Większość życia spędza pod ziemią. Jej najbliżsi krewni żyją obecnie na Seszelach. Jak to jest możliwe, skoro oba gatunki dzieli ponad 3 tys. km? Naukowcy stwierdzili, że przodkowie obu gatunków żyli wspólnie na superkontynencie Gondwanie przed blisko 160 mln lat. W czasie dryfu kontynentów powstawały kolejno lądy znane nam obecnie - 130 mln lat temu oderwały się Australia i Antarktyda, 65 mln lat temu Seszele, a oddzielony subkontynent indyjski dryfował na północ, aż w końcu 55 mln lat temu dotarł do Azji.
3. HOACYN (Opisthocomus hoazin)
Systematyka: ptaki, hoacyny
Występowanie: Ameryka Południowa
Historia gatunku: najbliżsi krewni to Archaeopteryx lub wymarłe w plejstocenie fororaki
Znaki szczególne: pisklęta mają na skrzydłach szczątkowy pazur ułatwiający im wspinanie się po drzewach
Ten niezwykły, południowoamerykański ptak żyje na drzewach w pobliżu błotnistych brzegów rzek (Amazonki i Orinoko). Gniazda buduje nisko nad wodą, tworząc kolonie liczące około 20 osobników. Osiąga długość ciała do 65 cm i wagę do 0,8 kg. Ma smukłą sylwetkę o długiej szyi, a jego cechą charakterystyczną są długie pióra na głowie ułożone na kształt pióropusza. Jego pożywienie stanowią pączki drzew oraz owoce, ale nie pogardzi również bezkręgowcami oraz narybkiem. Pokarm jest rozdrabniany w wolu, a w żołądku następuje trawienie za pomocą mikroorganizmów - jest to jedyny taki układ trawienny w ptasim świecie. Samica składa 2-4 jaja i wysiaduje je przez blisko 30 dni. Młode karmione są przez oboje rodziców częściowo nadtrawionym pokarmem. Pisklęta, w przeciwieństwie do swoich rodziców, bardzo dobrze pływają.
2. PRAPŁAZIEC (Lepidosiren paradoxa)
Systematyka: mięśniopłetwe, ryby dwudyszne
Występowanie: Ameryka Południowa
Historia gatunku: pojawił się we wczesnym dewonie
Ciekawostka: u narybku występują skrzela zewnętrzne, które zanikają po kilku tygodniach
Obecnie na Ziemi żyją trzy gatunki ryb dwudysznych. Każdy z nich zamieszkuje inny kontynent - rogoząb Australię, prapłetwiec Afrykę, a prapłaziec Amerykę Południową. Ryby te znane są już od dewonu. Prapłaziec występuje w rzekach Brazylii i Paragwaju, najliczniejsza populacja notowana jest w dorzeczu Amazonki. Dorasta do około 1,3 m długości. Ubarwienie ciała ma brunatno-zielone z ciemnymi plamami. Jego pożywienie stanowią bezkręgowce (głównie ślimaki) oraz rośliny wodne. Gniazda wygrzebuje w mulistym dnie. Samce troskliwie opiekują się zarówno ikrą, jak i narybkiem. Charakterystyczną cechą tej ryby jest posiadanie częściowo zredukowanych skrzeli oraz przekształconego pęcherza pławnego, który umożliwia jej oddychanie tlenem atmosferycznym. W czasie niesprzyjającej pory suchej zagrzebuje się w mule i otoczona warstwą powstałą z zasychającego śluzu zapada w stan anabiozy. Ze względu na smaczne mięso jest poławiana przez miejscową ludność.
1. LATIMERIA (Latimeria chalumnae)
Systematyka: ryby kostnoszkieletowe, trzonopłetwe
Występowanie: Ocean Indyjski
Historia gatunku: do końca mezozoiku powszechny gatunek; uważano go za wymarły od 70 mln lat
Ciekawostka: jedyny współcześnie żyjący kręgowiec, u którego dwie części mózgoczaszki połączone są stawem śródczaszkowym
Latimeria została wyłowiona w wodach Afryki Południowej 23 grudnia 1938 r. Marjorie Courtenay-Latimer, kustosz miejscowego muzeum, zafascynowana nieznanym okazem podjęła próbę jego identyfikacji. Jakież było jej zdziwienie, kiedy okazało się, że jest to przedstawiciel ryb trzonopłetwych uważanych za wymarłe od blisko 70 mln lat! Latimerie to ryby osiągające nawet 2 m długości i 100 kg wagi (samice). Ubarwienie ciała jest ciemne z opalizującymi cętkami. Łuski są grube, z drobnymi ząbkami. Pęcherz pławny otoczony jest warstwą tłuszczu i pełni funkcję hydrostatyczną. żyją w głębinach oceanu (150-200 m). Dzień spędzają ukryte w podmorskich jaskiniach, a o zmierzchu wypływają na żer. Ich pożywienie stanowią ryby oraz głowonogi. Widzenie w ciemnościach umożliwiają im duże oczy wyściełane błoną odblaskową. Latimerie są jajożyworodne - młode rozwijają się bezpośrednio w jajowodzie, a substancje odżywcze pobierają z woreczka żółtkowego. Ryba ta jest wpisana na międzynarodową listę zwierząt zagrożonych wyginięciem.
http://niewiarygodne...riazdjecie.html
