Czy mózg ma płeć?
Mózg kobiety i mężczyzny różni się budową i inaczej przetwarza informacje. Dlatego też nikogo nie powinny dziwić odmienne zachowania przedstawicieli obu płci.
Pierwsze systematyczne badania różnic między mózgiem kobiety i mężczyzny przeprowadził Francis Gatton w 1882 r. z South Kensigton Museum w Londynie. Udało mu się znaleźć znaczące różnice płciowe, z których wynika m.in., że mężczyźni są wrażliwi na ostre, świszczące dźwięki, dobrze sobie radzą z pracą w stresie, a także mają dużą siłę chwytu. Stwierdził też, że kobiety są bardziej wrażliwe na ból niż mężczyźni.
Natomiast Herbet Landsell, psycholog w ośrodku naukowym w Bethesda, odkrył, że uszkodzenie tych samych obszarów mózgu u kobiet i mężczyzn daje odmienne skutki. I tak na przykład mężczyźni chorzy na padaczkę, którym wcześniej usunięto fragment prawej półkuli odpowiedzialny za przestrzeń i kształt przedmiotów, źle sobie radzili z testami na orientację przestrzenną. Kobiety mające padaczkę i ten sam rodzaj uszkodzenia orientowały się w przestrzeni praktycznie tak samo jak przed uszkodzeniem.
Lewa i prawa półkula
Landsell badał też lewą półkulę, która jest odpowiedzialna za zdolności językowe. Po jej uszkodzeniu efekt był taki sam: mężczyźni utracili swoje zdolności językowe, u kobiet zaś zmniejszyły się one w minimalnym stopniu. Okazało się, iż trudności językowe u mężczyzn występują 3-krotnie częściej niż u kobiet.
Na podstawie tych badań Landsell doszedł do wniosku, że umiejętności przestrzenne i językowe u kobiet są kontrolowane nie w określonej półkuli mózgowej, lecz w obu częściach mózgu. U mężczyzn natomiast jest dokładna lokalizacja: prawa półkula odpowiada za zdolności przestrzenne, lewa - za językowe.
W tych samych badaniach okazało się, że lewa półkula u mężczyzn jest wyspecjalizowana w kontrolowaniu funkcji słownych, prawa - wzrokowych. Chłopców, którzy otrzymali polecenie zrobienia z płaskiej kartki papieru formy przestrzennej, poddano podczas ćwiczenia badaniu mózgu (EEG). Badania wykazały, że "pracowali" oni na wysokich obrotach prawą półkulą. Natomiast dziewczynki w tej samej sytuacji - obiema półkulami. Chłopcy lepiej sobie radzili z tym zadaniem, gdy pokazano kartki lewemu oku (a więc "patrzyła" na nie prawa półkula mózgu), u dziewcząt nie miało znaczenia, które oko pierwsze "obejrzało" zadanie. Mężczyźni z uszkodzeniem prawej półkuli znacznie gorzej dawali sobie radę z formułowaniem ocen artystycznych niż kobiety, dla których tego rodzaju uszkodzenie nie miało znaczenia.
Z badań wysnuto jeszcze jeden wniosek: im bardziej męski mózg jest zbliżony do wzorca kobiecego, tym są bardziej rozproszone jego funkcje. Mężczyźni, którzy w życiu płodowym otrzymali mniejszą niż przeciętna ilość hormonu męskiego, charakteryzują się kobiecym schematem rozmieszczenia funkcji w mózgu.
Profesor Doreen Kimura z kolei odkryła, że lewa półkula mózgu jest skonstruowana odmiennie u mężczyzn i u kobiet. U mężczyzn funkcje mózgu odnoszące się do takich umiejętności, jak opanowanie gramatyki, ortografii i fonetyki są umieszczone z przodu i z tyłu lewej półkuli mózgu, a u kobiet - koncentrują się w przedniej jej części.
Te wszystkie różnice mają wpływ na odmienności w sposobie myślenia kobiet i mężczyzn. Sprawność i zdolności w danej dziedzinie zależą więc od tego, w jakim stopniu odpowiedni obszar mózgu jest przeznaczony do pełnienia określonej funkcji.
Emocje w wiązce włókien
Nie tylko intelekt i określone predyspozycje, ale i emocje są zależne od lokalizacji w mózgu kontrolującego je ośrodka. I tu występują istotne różnice wynikające z płci mózgu. Kobiety rozpoznają emocjonalną treść każdego przekazu bez względu na to, do której półkuli jego obraz jest przekazywany. Mężczyźni zaś poznają ją jedynie wtedy, gdy obraz jest przekazywany do prawej półkuli.
Różnice między mózgiem męskim a kobiecym dotyczą tu głównie ciała modzelowatego, czyli wiązki włókien łączących ze sobą obie półkule. Te połączenia nerwowe zapewniają wymianę informacji między półkulami. Pewien istotny obszar ciała modzelowatego u kobiet jest grubszy niż u mężczyzn (stwierdzono to na podstawie sekcji zwłok). Waga owego centrum przekazywania informacji między prawą i lewą półkulą w stosunku do wagi całego mózgu u kobiet jest większa niż u mężczyzn. Kobiety mają więc owych połączeń tworzących ciało modzelowate więcej. W związku z tym przepływ informacji między ich półkulami jest obszerniejszy i szybszy. Im więcej jest tych połączeń, tym lepsza i płynniejsza mowa. Potwierdza to werbalną sprawność kobiet.
A intuicja? To także sprawa budowy mózgu związana z płcią. U mężczyzny emocje i kontrola nad nimi są umiejscowione w prawej półkuli. Jednak zdolność ich artykułowania znajduje się u niego w lewej. Obie półkule są połączone, ale mniejszą liczbą włókien nerwowych niż u kobiet, a więc trudniej mu wyrazić uczucia niż kobiecie, co większość kobiet stwierdza u swoich partnerów z bolesnym rozczarowaniem.
Kobiecie łatwiej jest wyrażać emocje, ale trudniej oddzielić je od rozumowania. Natomiast jej przysłowiowa intuicja wynika z doskonalszego systemu tych łączy.
Seks i sieć
Kobiety i mężczyźni są dla siebie pociągający fizycznie z powodu swych odmienności. Niektórzy badacze twierdzą, że mózg mężczyzny predysponuje go do bycia seksualnie agresywnym łowcą. Gdy kobietom brak głównie tego, co towarzyszy seksowi, mężczyznom brak po prostu seksu jako takiego. Według tej koncepcji, świat męski jest światem rzeczy, kobiecy - światem uczuć. Dla mężczyzn więc pornografia jest czymś bezosobowym, bo nie interesuje ich, kim jest dana kobieta. Myślą jedynie o tym, co by z nią robili. Kobiet na ogół pornografia nie interesuje, bo one swoje doznania łączą z konkretnym mężczyzną.
Uogólniając takie poglądy, można powiedzieć, że mężczyźni chcą seksu, kobiety - związków między ludźmi. Mężczyźni pragną ciała, kobiety uczucia. I gdyby wzajemnie lepiej rozpoznawali i rozumieli swoje role uwarunkowane różnicami w mózgu wynikającymi z płci, ich związki byłyby lepsze i szczęśliwsze.
Skrajnym przykładem nieporozumienia jest anegdota często przytaczana przez psychologów: mężczyzna, którego partnerka poprosiła o okazanie jej więcej uczucia, po prostu... umył jej samochód.
Ale czy rzeczywiście takie stwierdzenia i przykłady nie są zbyt dużym uproszczeniem?
Jak powstają różnice?
O tym, kto jest kobietą, a kto mężczyzną, decydują geny, które zawierają projekt indywidualnych cech. Kobiety różnią się od mężczyzn każdą komórką swojego ciała, gdyż mają one odmienny od mężczyzny zestaw chromosomów. Wiadomo, że kobieca komórka jajowa ma chromosom X. Reszta zależy od mężczyzny. Jeżeli plemnik zapładniający komórkę jajową także wniesie chromosom X - urodzi się dziewczynka. Jeżeli Y - chłopiec.
Nie tylko geny decydują o płci
Zależy to także od hormonów. Męski płód ukształtuje się jedynie wtedy, gdy obecne będą męskie hormony, żeński - gdy ich nie będzie. Dowiodły tego badania nad osobami z dziedzicznymi nieprawidłowościami rozwojowymi.
Płeć kształtuje się 6-7 tygodni po zapłodnieniu. Także i mózg potrzebuje na to trochę czasu, ale... Model naturalny mózgu jest żeński! Jeżeli płód jest genetycznie żeński, to schemat jego mózgu nie ulega zasadniczym zmianom. Inaczej się dzieje, gdy jest to chłopiec. Niezbędne są tu radykalne zmiany, by strukturę żeńską zmienić w męską. Płód zostaje więc poddany działaniu ogromnej dawki męskiego hormonu. Jego poziom przez cały okres płodowy chłopca jest 4-krotnie wyższy niż później. Jedynie w okresie dojrzewania osiąga podobnie wysoki poziom.
Rozwój płciowy mózgu przebiega w 4 stadiach (wg Miltona Diamonda):
pierwsze to podstawowe modelowanie płciowe, które rozstrzyga o agresywności lub bierności
drugie to wykształcanie się płciowej tożsamości - decyduje o tym, jaką płeć przypisuje sobie człowiek
trzecie to wybór obiektu zainteresowania płciowego (preferencje seksualne)
czwarte - powstanie kontroli funkcjonowania narządów płciowych, w tym mechanizmu orgazmu. Ten model jest pomocny przy wyjaśnianiu np. dewiacji seksualnych oraz seksualnych zachowań zdrowych mężczyzn i kobiet. Fakt, że małżeństwo stało się na świecie normą, jest dowodem zwycięstwa kobiecego mózgu i woli.
Dla mężczyzn najgorsze jest wyobrażenie sobie partnerki w seksualnej sytuacji z kimś innym. Kobiety łatwiej radzą sobie z incydentalną przygodą męża niż z jego długotrwałym romansem.
Kobiety lepsze czy gorsze
Kolejne obserwacje wzbogacały wiedzę o mózgu. I tak pewne badania amerykańskie wykazały, że kobiety lepiej słyszą niż mężczyźni, mają bardziej konwencjonalne słownictwo, wolą kolor niebieski od czerwonego (mężczyźni odwrotnie), preferują problemy praktyczne i konkretne zadania, podczas gdy mężczyźni zdecydowanie wolą myślenie ogólne i bardziej abstrakcyjne.
Badania Havellocka Ellisa (z 1894 r.) sugerują, że kobiety mają wyraźną przewagę nad mężczyznami, jeśli chodzi o spryt, pamięć, umiejętność udawania, zdolność do współczucia, cierpliwość i schludność. Stwierdził on, że prace naukowe kobiet są dokładniejsze, ale brakuje im polotu, samodzielności, szerszego spojrzenia (?!), a jeżeli już trafi się kobiecy geniusz, jak np. Maria Skłodowska-Curie, to największe osiągnięcia ma w chwili związania się z odpowiednim mężczyzną. Według Ellisa wynika to i z tego, że kobiety instynktownie nie lubią procesu analizy, gdyż mógłby on zniszczyć sferę emocjonalną, która kieruje ich czynami i najbardziej do nich przemawia.
Jeśli chodzi o wyobraźnię przestrzenną, którą naukowcy określają jako zdolność do wizualizacji przedmiotów w wyobraźni, podobno kobiety są gorsze w tej dziedzinie niż mężczyźni. Panowie znacznie lepiej posługują się przedmiotami trójwymiarowymi lub rysunkami. Ujawnia to m.in. test polegający na umiejętności złożenia trójwymiarowego urządzenia mechanicznego w określonym czasie. Tylko 1/4 kobiet potrafi to zadanie wykonać lepiej niż przeciętny mężczyzna, a na szczycie skali zdolności technicznych znajduje się 2 razy więcej mężczyzn niż kobiet.
Już od dziecka chłopcy prześcigają dziewczynki w matematyce. Nawet wyjątkowo uzdolnionej dziewczynce daleko do wybijającego się w tej dziedzinie chłopca. Ponadto na każdą wybitnie uzdolnioną matematycznie dziewczynkę przypada ponad 13 równie uzdolnionych chłopców.
Chłopcy lepiej od dziewczyn grają w piłkę czy budują domy z klocków. Mają lepszą koordynację ręka-oko. Potrafią w wyobraźni "zobaczyć" budowę, bieg piłki, kąt nachylenia powierzchni wody w naczyniu, gdy je przechylają w różne strony itp. Ponieważ są lepszymi matematykami i strategami, dlatego też lepiej od kobiet grają w szachy, dowodzą armią, opracowują plany bitew itd.
Lepiej również czytają mapę, co wynika z powyżej omówionych zdolności. Mają wyczucie przestrzenne, więc szybciej radzą sobie z przełożeniem rysunku na obiekty rzeczywiste. Mają także zdecydowanie lepsze wyczucie perspektywy.
Badania ujawniły też, że w jasnym świetle kobiety widzą gorzej od mężczyzn.
Panie w większym stopniu niż panowie koncentrują się na obiektach społecznych (innych ludziach, relacjach), mężczyźni bardziej zwracają uwagę na obiekty pozaspołeczne.
Neutralne płciowo IQ
Z badań z końca XIX i początku XX stulecia paradoksalnie wyniknął problem poszukiwania czynnika intelektualnego, który byłby neutralny płciowo. Testy na inteligencję (IQ) ujawniły bowiem stałe różnice w niektórych dziedzinach na korzyść jednej płci. D. Weschler, autor powszechnie używanych do dzisiaj testów na inteligencję, stwierdził, że co najmniej wyniki 30 testów różnią się u jednej lub drugiej płci. Same testy ujawniały więc istotne różnice między mózgiem kobiety i mężczyzny, z czym naukowcy nie chcieli się pogodzić. Wprowadzili więc w imię zachowania "neutralności płciowej" pozycje, w których mówi się o cechach kobiecych lub męskich. To dawało możliwość uzyskania - przynajmniej w przybliżeniu - podobnych wyników.
Wokół problemu różnicy między kobiecym a męskim mózgiem zapanowała zmowa milczenia. Same różnice sprowadzono do efektu uwarunkowań społecznych. Nie oznaczało to zakończenia badań, wręcz przeciwnie. Prowadzono je jedynie - do czasu - bez specjalnego rozgłosu. Różnice średnich wyników obu płci mierzone za pomocą różnorodnych testów IQ sięgały 25-30%. A już - co stwierdzono - różnica 5% ma istotny wpływ choćby na to, w jakich zawodach i zajęciach kobiety i mężczyźni będą przodować.
Jakie wnioski wynikają z tych badań i obserwacji? Początkowo proste pomiary mózgu dowodziły, że podobno kobietom brak niezbędnego wyposażenia umysłowego, które pozwalałoby im domagać się równości intelektualnej. Z czasem okazało się, że nie jest to prawda.
Dobrze by było nie sprowadzać tego złożonego problemu do płaszczyzny oceny, kto jest lepszy, a kto gorszy. Z doświadczeń wynika, że w tej dziedzinie należy wystrzegać się uogólnień i uproszczeń.
Zrozumienie, iż mężczyźni lepiej sobie radzą w pewnych dziedzinach, w których kobiety czują się mniej pewnie (i odwrotnie), może nie tylko w sypialni, ale i w pracy zawodowej zapoczątkować mądrzejsze i szczęśliwsze relacje między kobietą i mężczyzną, a w efekcie ogólnie między ludźmi.
Jak kto rymuje?
Inna jest poezja kobiet, inna mężczyzn. Mężczyźni rymują przede wszystkim lewą półkulą mózgu, kobiety obydwiema.
Sensację tę odkryli naukowcy z Yale, którzy przeprowadzili następujące doświadczenie. 19 kobiet i 19 mężczyzn w zbliżonym wieku, praworęcznych, poddano 4 testom: 3 słownym i 1 wzrokowemu. Mózgi tych osób były monitorowane za pomocą czynnościowego rezonansu magnetycznego. Badani dodawali do podawanych słów rymy lub też sami proponowali różne rymowanki. Okazało się, że mężczyźni w tym celu uaktywniali określoną część płata czołowego lewego, kobiety zaś posługiwały się w równym stopniu lewym i prawym płatem.
Doświadczenie to było niezwykle interesujące, gdyż wskazało, że występują dość istotne różnice w przetwarzaniu i opracowywaniu słów przez kobietę i mężczyznę.
Odmienne reakcje na bodźce
Kobiety wykazują większą od mężczyzn wrażliwość emocjonalną. Wiąże się ona ściśle z cyklicznym rytmem zmian hormonalnych wywoływanych cyklem menstruacyjnym. Przed owulacją u kobiety przeważają nastroje optymistyczne i pozytywne, wzrasta zapotrzebowanie na kontakty rodzinne i towarzyskie oraz zrównoważenie emocjonalne. Po czasie jajeczkowania zaczyna dominować zmienność: im bliżej menstruacji, tym bardziej narasta drażliwość i wrażliwość emocjonalna.
Wychowanie
Społeczny model wychowania i postrzegania dziewczynki i chłopca jest różny. Dziewczynka ma prawo do demonstrowania emocji, ujawniania uczuć, powinna być wrażliwa, empatyczna, jej uczucia mocniej zarysowane, wielobarwne i wyraziste. Chłopiec zaś to powściągliwy "twardziel" kontrolujący emocje. Społeczne oczekiwania promują wysoką reaktywność kobiet i niską mężczyzn, co jest zgodne z biologicznymi różnicami w funkcjonowaniu mózgu kobiety i mężczyzny.
Geniusz liczony w centymetrach
Szczególnie dużo badań przeprowadzili Niemcy. W roku 1911 Bayerthal uznał, że profesor chirurgii musi mieć minimum 52-53-centymetrowy obwód głowy, gdyż poniżej tego wymiaru nie można oczekiwać żadnej znaczącej działalności intelektualnej. Mało tego: poniżej 50,5 cm nie ma nawet normalnego poziomu inteligencji! Jego konkluzja dotycząca kobiet w tym kontekście była miażdżąca: nie ma co pytać o obwód głowy genialnych kobiet, bo one nie istnieją.
Całkowicie też pognębił intelektualnie kobiety badacz francuski, Gustave Le Bon, stwierdzając, że wiele paryżanek ma mózgi bliższe swym rozmiarem mózgom goryli niż mężczyzn. Według niego niższość kobiet była więc oczywista...
Mózg i hormony
Na zróżnicowanie płciowe mózgu po linii męskiej wywiera wpływ w okresie noworodkowym również testosteron.
Odrębności płciowe mózgu dotyczą głównie odmiennej czynności ośrodków mózgowych wydzielających neurohormon gonadoliberynę (luliberynę) pobudzającą z kolei wydzielanie hormonów przysadkowych - gonadotropin sterujących czynnością gruczołów płciowych.
U kobiet wydzielana przez neurony podwzgórzowe gonadoliberyna w rytmie pulsacji co około 90 min prowadzi w efekcie końcowym do powtarzających się cyklów płciowych dojrzewania i uwalniania komórek jajowych.
U mężczyzn cykliczność wydzielania gonadotropin jest odmienna niż u kobiet i nie wpływa na wzrost plemników.
artykuł Justyny Hofman-Wiśniewskiej konsultowany z dr. n. med. Michałem Skalskim
resmedica.pl
, ale jak się dłużej nad tymi pytaniami zastanowiłam, to już nieco inaczej odpowiedziałam i wtedy dopiero wyszło 50 
